آشنایی با قهوه و خواص و مضرات آن

آشنایی با قهوه
درخت قهوه كه برگ هايي هميشه سبز و زيبا دارد، گياهي است از تيره Coffee كه دانه هاي آن را به صورت هاي مختلف همچون پودر و خرده هاي ريز ودرشت به فروش مي رسانند. بيش از يك سوم مردم جهان قهوه را دوست دارند و مصرف مي كنند. واژه قهوه ، برگرفته از زبان عربي و به معناي تحريك كننده و زايل كننده اشتها است . و برخي از مورخان ، پيشينه اين واژه را به كشور اتيوپي نسبت مي دهند. درخت قهوه بين ۷ تا ۱۰ متر بلندي دارد و درهواي گرم و مرطوب رشد مي كند. اين درخت گل هايي كوچك و سپيد دارد كه بوي آن بي شباهت به بوي ياسمن نيست.
البته به عربي و دركتب سنتي «بن »ناميده مي شود. به فرانسوي Graine de cafe و به انگليسي Coffee bean و گفته مي شود . ثمر درختي است كه درخت آن به فارسي «درخت قهوه» و به فرانسوي Cafeierو به انگليسي Coffee tree گويند . گياهي است از خانواده Rubiaceae ، نام علمي آن Coffea Arabica L مي باشد .
همچنين اندازه دانه هاي قهوه ، بين ۱۵ تا ۱۸ ميلي متر است كه در آغاز، رنگ سبز و پس از رسيدن، رنگ گيلاس به خود مي گيرد. از اين رو در بعضي كشورها به درخت گيلاس هم شهرت دارد. دانه هاي قهوه دو به دو به يكديگر چسبيده اند و پرده نازكي ميان دانه ها وجود دارد كه آن ها را از هم جدا مي كند.
تهيه قهوه در كشورهاي جهان متفاوت است، اما اغلب آن را با آب جوش ، بخار آب و يا از طريق گذراندن آب جوش از پودر آن تهيه مي كنند. بهترين قهوه جهان از نظر بو و طعم ، از بوته اي به نام Arabica به دست مي آيد كه در برزيل به خوبي رشد مي كند و از آن جا به سراسرجهان صادر مي شود .
بعد از برزيل ، بهترين قهوه كه طعم و بويي مطبوع دارد متعلق به كشور تانزانيا و اتيوپي است. همچنين در آمريكا اغلب، قهوه را با بخار آب درست مي كنند كه به آن اسپرسو( Espresso) مي گويند.
بررسي و پژوهش هاي علمي در عصر ما، افزون بر موارد ياد شده ثابت كرده است كه مصرف قهوه باعث هوشياري مغز و اعصاب مي شود،خستگي عضلات و ماهيچه ها را برطرف مي كند ، اشتها را كاهش مي دهد ( كه اين خود مانع از بروز چاقي مي شود )، يبوست را از ميان مي برد، ماهيچه هاي شش را شل مي كند( كه باعث سهولت در امر تنفس مي شود) ، به دليل رفع خستگي، زمان و ميزان فعاليت را افزايش مي دهد، برهمكاري عضلات چشم مي افزايد( مهارت و دقت در كارها را افزايش مي دهد)، مركز تفكر را تحريك مي كند( لذا بر قدرت قضاوت و نيروي حافظه مي افزايد)، به انسان تيزهوشي همراه با آرامش مي دهد ،
با اين همه مصرف نامناسب قهوه ، زيان هايي را نيز در پي دارد كه وقوع اتفاقات و رويدادهاي زير را مي توان ناشي از آن دانست: گروهي از پژوهشگران به اين نتيجه رسيده اند كه قهوه موجب پيدايش سرطان در انسان مي شود و گروهي نيزمعتقدند كه كافئين ، باعث تحريك بيماران رواني مي شود.
اما واقعيت اين است كه هيچيك از اين پژوهش ها را نبايد به عنوان يك اصل اثبات شده علمي پذيرفت، زيرا گستره اين تحقيقات اغلب محدود است و در مقابل، فرضيه هاي مخالف نيز توانايي اثبات را دارند، چنان كه در سال ۱۹۹۸ ميلادي يك نشريه پزشكي مدعي شد كه بر اساس آزمون هاي صورت گرفته ، اين نتيجه به دست آمده است كه قهوه، برخي از سلول هاي سرطاني را تحت تأثير قرار مي دهد و آن ها را از رشد باز مي دارد يا كوچك مي كند، اما بر روي سلول هاي معمولي تأثيري ندارد.
بعضي از افراد نسبت به كافئين به شدت حساسيت دارند، به طوري كه مقدار اندكي از آن ، اشخاص را گرفتار هيجان مي كند، ضربان قلبشان را افزايش مي دهد و دچار بي خوابي مي كند. ع ترين نوع قهوه ، نسكافه است كه با ريختن آب جوش بر روي يك قاشق قهوه فراهم مي شود.درقرن شانزدهم مصرف قهوه در مصر بسيار شايع بود و بيشتر، افراد مذهبي آن را به كار مي بردند تا بتوانند بيدار بمانند و به عبادت پروردگاربپردازند.
اما بعدها هنگامي كه دريافتند اين ماده ضربان قلب را افزايش مي دهد و موجب عادت مي شود، خريد و فروش و مصرف آن را ممنوع ساختند و افراد متخلف را به شدت مجازات كردند، ولي چون مردم آن را دوست داشتند ، در اين راه موفقيتي كسب نكردند.
ابوعلي سينا حكيم بزرگ ايران، حدود هزار سال قبل در كتاب خود شرح جامعي در مورد قهوه آورده كه البته ايرانيان در آن عصر بر آن نام بونو( Buno) نهاده بودند و بوعلي نيز همين واژه را به كار بسته است . اين واژه اي است كه هنوز در اتيوپي آن را به كار مي برند. بوعلي سينا قهوه را به منظور تحريك بيماران افسرده ، مورد استفاده قرار داده است.
كليات گياه شناسي
قهوه درختي است كه ارتفاع آن تا هشت متر ميرسد داراي ساقه اي استوانه اي شكل و برگهاي نوك تيز ، متقابل ، بيضوي و هميشه سبز مي باشد . گلهاي قهوه برنگ سفيد و بطور رگوهي در كنار برگها ظاهر مي شود . ميوه آن كه به نام قهوه معروف است بشكل تخم مرغي و برنگ سبز بوده كه تدريجا زرد و سپس قرمز مي شود . بهترين نوع قهوه ، قهوه عربي است كه بحالت خودرو در حبشه ،‌سودان و مناطق استوائي آفريقا وجود دارد ولي اكنون كشت آندر برزيل ، ونزوئلا ، جزائر آنتيل و ديگر مناطق آمريكاي جنوبي مرسوم است .
بين گونه هاي مختلف قهوه ،۳ گونه از همه معروفتر هستند و بيشتر و در دنيا كشت مي شوند.
در درجه اول گونه اي كه همه معروفتر و بيشتر مورد توجه است و بالاترين كيفيت را دارد Coffea Arabica ميباشد ودر درجه دوم گونهCoffea liberica مي باشد كه با كيفيت پايينتري از قهوه عربي قرار دارد ولي روستايي تر و در شرايط نامساعد ،بيشتر مي تواند خود را منطبق سازد و در درجه سوم Coffea robustaمي باشد كه از نظر تحمل شرايط نامساعد بسيار قابل ملاحضه اي است ولي از نظر كيفيت ميوه پايين است.
درخت قهوه عربي در شرايط اقليمي استوايي و حاره خوب رشد مي كند و ثمر موفقي دارد و درآن اقليم اگر كمي در ارتفاع كاشته شده باشد از درختاني كه در ارتفاع سطح دريا كاشته شده اند،قهوه خيلي بهتر مي دهد.
گونه هاي Robusta طالب آب و هواي مرطوبترو گرمتر هستند.
تكثير قهوه از طريق كاشت بذر آن صورت مي گيرد ،ابتدا در خزانه كاشته مي شود كه سايه دار است و پس از اينكه نهال رشد كافي نمود به محل اصلي با فواصل ۵-۲۱ متر منتقل مي شود.معممولا درخت قهوه از سالهاي شوم و چهارم شروع به ثمر دادن مي نمايد.
تركيبات شيميايي:
از نظر تركيبات شيميايي در دانه هاي قهوه وجود آلكالوئيد كافئين گزارش شده است.در برگها و در ميوه علاوه بركافئين ،آلكالوئيد هاي آدنين،كزانتين ،هايپو كزانتين و همچنين ماده گوانين نيز وجود دارد.
كافئين يك آلكالوئيد متبلور و تلخي است و به فرمول خامC۸ H۱۰ N۴ O۲ كه از قهوه و چاي گرفته مي شود و مدر و محرك است.
آدنين يك آلكا لوئيدي است به فرمول C۵ H۵ N۵ كه از پورين گرفته مي شود و به عنوان قسمتي از اجزاي نوكلئيك اسيد در عضو هايي نظير لوزالمعده و طحال يافت مي شود.
كزانتين يك تركيب متيلور ازته به فرمول خام در ارتباط با اسيد اوريك مي باشد ،كه در بعضي نسوج حيواني از جمله قهوه يافت مي شود.در انسان در نسج عضله ،جگر،طحال و لوزالمعده وجود دارد و در ادرار و خون نيز يافت مي شود.
هايپو كزانتين يك آلكالوئيد متبلوي است به فرمول خام كه از خويشان نزديك كزانتين است و در نسوج حيواني و گياهي يافت مي شود.
گوانين يك ماده سفيد متبلوري است به فرمول خام كه در كبد و لوزالمعده حيوانات و جانوران نظير ماهي و نظاير آن يافت مي شود و از محصولاتي است كه از تجزيه نوكلئيك اسيد به دست مي آيد.
در دانه هاي قهوه همچنين وجود آلكالوئيد تريگونلين ومواد كولين و نياسين نيز به مقدار كم گزارش دشه است.
مقدار آلكالوئيد كافئين در دانه هاي قهوه در حدود ۲/۱-۱ دردص مي باشد.در قهوه سبز يا قهوه خام در حدود ۱۰ درصد روغن و مواد چرب و موم وجود دارد.بوي مطبوع عطر قهوه قسمتي مربوط به وجود مركاپتان است كه در قهوه بوداده وجود دارد.سرانجام در قهوه مواد ديگري از قبيل قند و اسيد كوفاليك ،سيتريك اسيد و…وجود دارد و پس از بو دادن قهوه مقدار قند آن كاهش پيدا مي كند و از ۸-۷ درصد به ۱ درصد مي رسد.قهوه از محصولاتي است كه در تركيب آن مقدار قابل ملاظه اي ازت غير پروتئيني يافت مي شود يا به عبارت ديگر مقدار عمده مواد ازته موجود در تركيب آن غير پروتئيني و غير قابل استفاده است.
در بازار دو نوع قهوه وجود دارد كه بنام قهوه سبز (خام ) و قهوه بو داده معروف است و از نظر تركيب شيميايي با هم متفاوتند .
در صد گرم قهوه مواد زيرموجود است
آب ۱۰ گرم
چربي ۸ گرم
مواد قندي ۷ گرم
سلولز ۱۵ گرم
كافئين ۱/۵ گرم
البته مقدر كافئين نسبت به نوع آن مختلف است و بين ۰/۷ درصد تا ۱/۵ درصد تغيير مي كند . هر فنجان قهوه معمولا داراي ۸۰ ميلي گرم كافئين مي باشد .
البته در قهوه بغير از كافئين ، آلكالوئيدهاي ديگري مانند آدنين ، گزانتين ،‌هايپوگزانتين و گوانين وجود دارد .
قهوه اي كه به مصرف نوشيدن مي رسد قهوه بو داده است زيرا قهوه سبز را نمي توان مصرف كرذ
قهوه پس از بودادن عطري مطبوع پيدا مي كند وبرنگ قهو ه اي در مي آيد و تغييرات شيميايي بسياري در آن بوجود مي آيد .
قهوه بو داده را بايد در ظروف در بسته نگاهدري كرد زيرا تدريجا رطوبت خود را از دست داده و اكسيذمي شود و بوي مطبوع آن از بين يم رود .
چون قهوه براي مبتلايان به بيماري قلبي و عصبي ضرر درد بنابراين براي اينگونه افراد قهوه بدون كافئين كه بنام Decafinated Coffee معروف است ودر بازار كرده اند كه ضرر آن بيش از قهوه معمولي است زيرا براي رگفتن كافئين از حلال هاي شيميايي نظير دي كلرواتيلن ، تري كلور اتيلن و كلرور اتيلن استفاده مي كنند كه مقدري از آن در قهوه مي ماند و اين مواد سمي و سرطان زا هستند
خواص داروئي:
قهوه از نظرطب قديم ايران سرد و خشك است و چون جزء دسته آلكالوئيدها مي باشد بنابراين بايد در مصرف آن احتياط كرده و فقط آنرا بعنوان دارو مصرف كدن كسانيكه به آن معتاد هستند بايد سعي در ترك آن داشته باشند .
۱)قهوه محرك است و هضم را آسان مي كند
۲)تب بر است مخصوصا تب هاي نوبه اي را برطرف مي كند
۳)به بدن نيروي كاذب مي دهد
۴)سردرد را برطرف مي كند
۵)مسموميت هاي نشاي از مصرف الكل زياد را درمان مي كند
۶)براي برطرف كردن يرقان مفيد است
۷)ادرار آور است
۸)در درمان سرفه اي كه با بلغم همراه باشد موثر است
۹)دردهاي عصبي را درمان مي كند
۱۰)در درمان سياه سرفه مفيد است
۱۱)ضد عفوني كننده است
۱۲)گرد قهوه براي سوختگي ها مفيد است
۱۳)قهوه ضد افسردگي است
۱۴)مقاومت ورزشكاران رازياد مي كند
۱۵)برونشها را باز مي كند براي مبتلايان به بيماري آسم مفيد است
۱۶)براي برطرف كردن تب يونجه مفيد است
۱۷)از كرم خوردگي دندان جلوگيري مي كند
مضرات :
-قهوه فشار خون را بالا مي برد و آنهائيكه فشار خونشان بالاست بايد از نوشيدن قهوه خورددي كنند
۲-باعث تحريك و ضعيف شدن قلب مي شود
۳-باعث بيماري قلبي مي شود . تجربه ثابت كرده است كسانيكه قهوه مي نشوند احتمال بيماير قلبي در آنها سه برابر كساني است كه قهوه نمي خورند .
۴-كلسترول خون را افزايش مي دهد .
۵-زنان باردار به هيچ وجه نبايد قهوه مصرف كننذ زيرا باعث عوارض خطرناك براي كودك مي شود
۶-خوردن قهوه در خانم ها ممكن است باعث كيست در سينه شود
۷-ايجاد سردرد مي كند
۸-قهوه بيخوابي مي آورد
۹-ممكن است باعث حركات غير دري عضلاني شود
۱۰-ايجاد ناراحتي هاي روده اي و معده اي مي كند
۱۱-لرزش و رعشه مي آورد
۱۲-سوء هاضمه مي آورد
۱۳-دربرخي مصرف زياد توليد اسهال مي كند
۱۴-باعث تضعيف قواي جنسي مي شود .
مردم کدام کشورها قهوه مصرف می کنند ؟
بر اساس آمارهاي به دست آمده، ۸۹ درصد مردم جهان ، قهوه، چاي و يا هر دوي آنها رامصرف مي كنند. ۴۰ درصد آن ها ترجيح مي دهند چاي بنوشند و در صورت عدم دسترسي به چاي، قهوه مي نوشند و حدود ۳۰ درصد مردم دنيا نيز، قهوه را ترجيح مي دهند و درنبودن قهوه به نوشيدن چاي رضايت مي دهند و براي ۱۵ درصد نيز ميان چاي و قهوه تفاوتي وجود ندارد و هر كدام را كه در دسترس باشد مصرف مي كنند. ناگفته نماند كه ۱۵ درصد مردم جهان نيز چاي و قهوه را دوست ندارند و هيچيك را نمي نوشند.
مقدار مصرف صحيح قهوه چقدر است؟
دكتر Varro E.Tyler استاد دانشكده داروسازي در West Lafayette Indiana مي گويد:” من به شما توصيه مي كنم كه نوشيدن قهوه را به ۲ فنجان قهوه دم كرده يا سه فنجان قهوه فوري در روز محدود كنيد.”
لازم است كمي هم در مورد كافئين موجود در قهوه توضيح داده شود. كافئين خالص ، شبيه به پودري سفيد و ابريشمي است و حالت سوزني دارد و داراي طعمي تلخ وبي بو است، همچنين به سهولت در آب گرم حل مي شود و در حرارتي معادل ۴۶۰ درجه فارنهايت ، ذوب شده، و به حالت مايع درمي آيد.
اين ماده در صنعت داروسازي بسيار پر مصرف است و به ميزان اندك، دربيش از۶۰ نوع داروي مختلف ، به ويژه داروهاي ضد حساسيت به كار گرفته مي شود. كافئين نيز همچون مواد مخدر درصورت مصرف بلند مدت، موجب اعتياد مي شود، اما چون اين اعتياد زيان چنداني به انسان وارد نمي سازد، مصرف آن در ميان مردم جهان رواج يافته است. حتي بسياري از مردم نسبت به اعتياد آور بودن آن بي اطلاع هستند.
كافئين در طول روز به شكل هاي گوناگون مانند قهوه، برخي از نوشابه هاي گازدار وبسياري از انواع شكلات مورد مصرف قرار مي گيرد و در كودكان بيشتر ايجاد ناآرامي وبي خوابي مي كند. خردسالاني كه مواد كافئين دار مصرف مي كنند چنانچه روزي از مصرف آن خودداري كنند ، امكان دارد بعضي از علائم ترك اعتياد مانند بيخوابي، ناآرامي، احساس خستگي، كم اشتهايي و گريه زياد بر آن ها عارض شود.
* كافئين موجود در يك فنجان قهوه ، برابر

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: